Gıdaya bulaşabilecek yabancı maddeler hangileridir?
Yabancı madde, gıdada bulunması istenmeyen ve gıdaya hammaddeden, ambalajdan, üretim bandından sevkiyata kadar (kontrol edilmezse) bulaşabilen, tüketiciye zarar verebilen taş, tahta, cam vb. maddelerdir.
YABANCI MADDE GENEL ADI
GIDAYA BULAŞABİLEN PARÇALAR
Metal
Vida, somun, tel, üretim makinalarından kopan her türlü metal parça, kırılabilir falçata ucu, zımba teli, iğne, raptiye, kaynak parçaları, çapaklar
vb.
Cam
Aynalar, pencere camları, aydınlatmalar (ampul, f loresan), cam bardak, taşıma amaçlı kullanılan cam malzemeler, cam laboratuvar malzemeleri vb.
Plastikler
Plastik makina parçaları, kova kürek spatula gibi sert plastik gereçler, plastik temizlik gereçleri, plastik kalem, hammadde ambalajları, üretilen ürünün kendi ambalajı, plastik saat kapakları vb.
Seramik vb.
Seramik tabak, duvar ve zemin kaplamaları, fayans, üretimde kullanılan seramik aletler, seramik laboratuvar gereçleri vb.
Tahta
Tahta palet, tahta araç gereçler, tahta saplı aletler, kürdan vb.
İp
Hammadde ambalajında kullanılan ipler (örneğin çuval ipi), üretimde kullanılan bez banlarda yırtılma veya tülerme vb.
Kıl
Çalışan personelden veya tarımsal hammaddelerin içinden gelebilir. Hayvansal kökenli olabilir
Hammaddenin doğasından gelen
Meyve çekirdeği, üzüm sapı, yabancı otlar ve tohumlar, hayvansal ürünlerde kemik, Antep f ıstığı kabuğu vb.
Yabancı Madde Ayırma Ekipmanları
HACCP prensipleri doğrultusunda, gıdaya fiziksel kaynaklardan bulaşan tehlikelerin değerlendirilmesi şart olup buna göre tedbir alınması gerekmektedir.
Fiziksel tehlikelerin bazıları, yabancı madde ayırma ekipmanları ile tespit edilebilir ve ayrılabilir. Özellikle proses özelliğine göre “kritik kontrol noktası” olarak belirlenen noktalar gıda güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır.
Bazı yabancı maddeleri ayırmak ise zordur. Örneğin; kıl, ip, elyaf veya düşük yoğunluklu küçük plastik parçaları ürünün içinde tespit etmek imkansıza yakındır. Bu tür yabancı maddelerin bulaşmasını önlemek için ön gereksinim programları oluşturarak önlem almak gerekmektedir. Personelin hijyenini sağlamak, temizlik planları oluşturmak, pest kontrol sistemleri, satın almanın yönetimi, bakım uygulamalarının kontrollü olması gibi.
Yabancı madde ayırmak için kullanılan ekipmanlar aşağıdakilerdir:
· Metal Dedektör
· X-Ray
· Filtre
· Elek
· Mıknatıs
· Optik Ayırma Cihazları
Metal Dedektör ve X-Ray
BRC Gıda standardına göre, metal tespit cihazları ZORUNLUDUR. Eğer metal dedektör bulunmuyor ise, gerekçesi dokümante edilmelidir. (Örneğin işletmede ürüne bulaşabilecek metal aksam olmaması veya mıknatıs ile akışkan bir ürün içindeki metallerin tutulması gibi)
Ayırma Yöntemi
Metal dedektör veya X-ray cihazları, yabancı madde tespit ettiğinde ürünü veya yabancı maddeyi güvenli şekilde ayırmalıdır. Bu otomatik olabildiği gibi, bantın durdurulması ve alarm çalmasıyla da olabilir. Bulaşma olan bölge işaretlenebilir.
Kontroller
Metal dedektörün çalışması 3 tip test parçası ile üretim başında ve sonunda kontrol edilerek onaylanmalıdır.
· Demir (FE, Ferrous)
· Demir Olmayan (Non-FE, Non-Ferrous) (Örneğin, bakır, kurşun)
· Paslanmaz Çelik (SS, Stainless Steel)
Metal Dedektörün Hassasiyeti
Teknoloji geliştikçe metal dedektörlerde de metal parça tespit etme hassasiyetleri artmaktadır. Geçmişte demir için 3 mm. kabul edilirken, şu anda 1 mm. altında tespit yapılabilmektedir. Bu tabi ürünün kimyasal yapısı, boyutu ve fiziksel yapısı, ortam sıcaklıkları, ambalaj tipi, prosesin hızı vs. gibi faktörlerle
Filtre ve Elekler
Filtre ve elekler, hammadde, proses içindeki durumu, ürünün taneli sıvı olmasına göre ve uygun ölçüde seçilmelidir. Kullanım sıklığına bağlı olarak düzenli aralıklarla kontrol edilerek hasarlanma olmadan değiştirilmelidir. Delinmiş, parçalamış elek ve filtreler derhal değiştirilmelidir. Kopan parçalar da ne yazık ki fiziksel tehlike olup bunun olmaması için önleyici tedbirler alınmalıdır.
Mıknatıs
Mıknatıslar, boru içlerinde, makine dolum ağızları gibi uygun yerlerde küçük demir parçaları ve demir tozlarını tutmak için kullanılır. Metal dedektörün alternatifi olmasa da önlemek maksatlı kullanılabilmektedir. Mıknatısların çekim gücü önemli olup mümkünse neodyumlu olanlar tercih edilmelidir. Mıknatıslar, belirli periyotlarla kontrol edilip temizlenmeli ve üzerine yapışan metal miktarı kaydedilmelidir.
Optik Ayırma Cihazları
Optik ayırma cihazları, uygun olmayan ürün veya maddeleri renk farkı ya da referans maddeden farkı tespit ederek ayırır. Bu cihazların ilk uygunluk testleri, üreticisi tarafından yapılmalı ve cihaz için tavsiye edilen şekilde bakım ve doğrulamaları yapılmalıdır.
Geçerli Kılma (Validasyon)
Yukarıda bahsedilen ekipmanlar için, ilk kurulum aşamasında, ihtiyacı karşılayıp karşılamadığı test edilmeli ve uygunluğu geçerli kılınmış olmalı, kayıtları tutulmalıdır. Geçerli kılma aşağıdaki örneklerde olduğu gibi yapılabilir:
· Cihaz üreticisinin yaptığı testler, kurulum testleri
· Üretim koşullarında denemeler
· Bilimsel ve teknik kaynaklar
Kontrol ve Kayıt
Yabancı madde ayırma ekipmanları, riske göre belirlenen aralıklarla kontrol edilmeli ve kayıt altına alınmalıdır. Özellikle, kritik kontrol noktası konumunda olan ekipmanların kayıtları eğitimli personel tarafından tutulmalıdır.
Eğitim
Cihaz ayarlarının kritik olduğu durumlarda (örneğin metal dedektör), cihaz parametreleri sadece eğitimli ve yetkili personel tarafından değiştirilmelidir. Mümkün olduğu durumlarda şifre ile koruması olmalıdır.
Kritik kontrol noktasında olan ekipmanların kontrollerinin nasıl yapılacağı hakkında ilgili personele eğitim verilmelidir.
Yabancı Madde Bulaşma Kaynağını Tespit Etmek
Tüm önlem ve kontrollere rağmen olan bulaşılarda mutlaka kaynağını tespit etmek gerekir. İşletme içerisinden veya hammaddeden kaynaklı olabileceği gibi o güne kadar karşılaşılmamış başka bir problem kaynaklı da olabilir. Ne kadar erken tespit edilirse bundan dolayı oluşabilecek zararlar o kadar erken önlenmiş olur.
paylaş
twittle
paylaş
paylaş